Kruiden zijn fantastisch in allerlei gerechten. Je kan er ook heerlijke thee van zetten die allerlei positieve effecten heeft op je gezondheid en gemoedstoestand. Kruiden nemen niet al te veel plaats in en bijen en hommels zijn er dol op. Bovenal vragen ze maar heel weinig verzorging. Kortom meer dan genoeg redenen om een aantal kruidenplanten in je tuin of moestuin te zetten. Wil je zelf met een moestuin beginnen of nog wat meer informatie nalezen over moestuinieren? Check dan hier het Mega Moestuin Stappenplan.
Oregano (Origanum vulgare/ wilde marjolein)
Oregano is een schitterende plant die ook in menig border niet zou misstaan. Bijen zijn dol op de bloemen van oregano. Op zijn Hollands noemen we hem marjolein, maar de Italiaanse naam oregano is inmiddels stevig ingeburgerd.
- Eén- of meerjarig: meerjarig
- Standplaats: volle zon, maar schaduw kan ook. Goed doorlatende, liefst wat arme grond.
- Snoei: eerste keer in mei/juni en tweede keer in augustus/september
- Vermeerderen: kan door scheuren of door stekken te nemen in het voorjaar
- In de keuken: lekker op pizza, in tomatensaus en in kruidenboter. Prima te drogen en daarna gedroogd te gebruiken.
Dille (Anethum graveolens)
Dille is is een eeuwenoud afrodisium. Het wekt de liefdeslust op en in dat kader kan ik jullie deze meesterlijke quote niet onthouden:
Met een tak Dille tussen de billen, zou zelfs Metusalem weer willen
Maar wie is Metusalem nu eigenlijk helemaal weer? Dat ik het ook niet weet, dus heb ik het meteen maar even opgezocht. Met(h)usalem of Mat(h)usalem, ook wel aangeduid als Methusalach of Metuselach (Hebreeuws: מתושלח-Metoeshelach) zou volgens de (Hebreeuwse) Bijbel 969 jaar oud zijn geworden en daarmee de oudste persoon aller tijden zijn. En geloof maar dat hij aan het einde van zijn langjarige carrière wel wat Dille kon gebruiken.
- Eén- of meerjarig: eenjarig
- Standplaats: volle zon, maar schaduw kan ook.
- Snoei: niet nodig
- Vermeerderen: kan door scheuren of door stekken te nemen in het voorjaar
- In de keuken: zoveel mogelijk vers gebruiken, lichte anijssmaak, lekker bij vis en bij het inmaken van groenten in zoet-zuur. Niet meekoken want dan verdwijnt de smaak.
Bieslook (Allium schoenoprasum)
Bieslook is een heel veelzijdig kruid. Je kunt zowel de stengels als de bloemen (alleen jonge bloemen) gebruiken in gerechten. De planten bloeien erg fraai en zijn een hotspot voor bijen. Bieslook kun je drogen, maar alle smaak verdwijnt dan. Het beste kun je bieslook dus vers gebruiken.
- Eén- of meerjarig: meerjarig
- Standplaats: volle zon, maar schaduw kan ook. Vochtige, maar goed doorlatende grond.
- Snoei: twee tot drie keer per seizoen onderaan afsnijden stimuleert hergroei
- Vermeerderen: bieslook laat zich uitstekend delen door de planten te scheuren in het voorjaar
- In de keuken: lekker bij salades, kruidenboter en koude soepen.
Basilicum (Ocimum basilicum)
Basilicum is natuurlijk heerlijk door de pesto. In deze blog lees je hoe je zelf de lekkerste pesto met basiclium maakt. De klassieke soort basilicum voor pesto is Basilicum genovese. Basilicum moet je nooit snijden, maar altijd scheuren. Als je snijdt, dan krijg je bruine randjes aan de blaadjes.
- Eén- of meerjarig: eenjarig
- Standplaats: volle zon en goed doorlatende grond.
- Snoei: niet snoeien
- Vermeerderen: knip de toppen van basilicum en zet ze in water. Er vormen zich snel wortels. Door deze methode kun je het seizoen wat verlengen. Basilicum kan niet overwinteren.
- In de keuken: gebruik vooral vers, uiteraard in pesto, bij een avocado, bij aardbeien, maar ook bijvoorbeeld ook in azijn.
Koriander (Coriandrum sativum)
Koriander is een kruid dat lang niet bij iedereen in de smaak valt, maar je kunt er wel aan wennen waardoor je de smaak echt gaat waarderen. Koriander wordt veel gebruikt in de Thaise, Marokkaanse en Indiase keuken. Het heeft een licht verkoelend effect en past daarom prima in gerechten met pepers en curry's. Koriander moet je niet drogen, want dan gaat er veel smaak verloren. Het zaad kun je wel drogen en heeft een heel andere smaak dan het blad. Als de zaden gemalen zijn dan is het zaad beter bekend als Ketoembar (Indonesische naam).
- Eén- of meerjarig: eenjarig
- Standplaats: volle zon en goed doorlatende grond.
- Snoei: niet snoeien
- Vermeerderen: laat de plant in het zaad schieten. Koriander zaait zichzelf makkelijk uit.
- In de keuken: verse bladeren in curry's en pittige gerechten. De gemalen zaden (Ketoembar) zijn bijvoorbeeld lekker in koekkruidenmengsels en Indonesische gerechten.
Salie (Salva officinalis)
Deze plant met z'n fraaie zilvergrijze blad brengt je het hele jaar plezier in de tuin en de bloemen hebben een grote aantrekkingskracht op bijen en hommels. De naam Salvia komt van het Latijnse 'salvus' en 'salvere' en dat betekent gezond(-heid) en verwijst daarmee naar de geneeskundige krachten van deze plant. Van gedroogde bladeren kan je bijvoorbeeld prima thee zetten (10 blaadjes op een pot) en die helpt tegen verkoudheid en hoest maar ook bij kiespijn en mondzweren.
- Eén- of meerjarig: meerjarig
- Standplaats: volle zon en goed doorlatende grond.
- Snoei: in het voorjaar en na de bloei (mei-juli), mag tot het laatste blad teruggesnoeid worden
- Vermeerderen: salie laat zich prima stekken. Afleggen kan ook.
- In de keuken: wordt meestal meegekookt, maar kan ook even gebakken worden in olie (lekker krokant). Past prima bij tomatensaus, stoofpotten, lasagne, broccoli, kip en wat de vettigere vleesgerechten zoals lamsvlees.
Rozemarijn (Rosmarinus officinalis)
Is een winterharde heester die ruim anderhalve meter hoog kan worden en is zeer aromatisch. Je kunt er zelfs een heerlijk geurende heg van laten groeien. Rozemarijn heeft een opwekkende werking en stimuleert de bloedsomloop. Beter niet teveel gebruiken voor het slapengaan, maar het werkt bijvoorbeeld prima in een voetenbad tegen koude voeten.
- Eén- of meerjarig: meerjarig
- Standplaats: volle zon en goed doorlatende grond (houdt niet van natte voeten). Arme grond is geen probleem.
- Snoei: geen probleem, kan tot op het oude hout worden gesnoeid.
- Vermeerderen: rozemarijn laat zich prima stekken.
- In de keuken: zowel vers als gedroogd prima te gebruiken, lekker in stoofpotten. De twijgjes kun je ook als spies gebruiken op de BBQ en vergeet ook niet een paar takjes op de kolen van de BBQ te gooien. Ruikt heerlijk!
Peterselie (Petroselinum crispum)
Peterselie wordt veel in de keuken gebruikt mede omdat het helpt om zware en eiwitrijke gerechten beter te verteren. Peterselie bevat verder veel vitamine A & C. Let op bij zwangerschappen: Te veel vitamine A verhoogt de kans op aangeboren afwijkingen. Zwangere vrouwen mogen daarom niet meer dan 3.000 microgram vitamine A per dag binnenkrijgen.Een andere reden om Peterselie in de moestuin te zetten is omdat deze plant wordt gebruikt als waardplant door rupsen van de boksbaardvlinder (Amphipyra tragopoginis) en de spurrie-uil (Discestra trifolii). Zo help je dus de vlinderstand een handje.
- Eén- of meerjarig: eenjarig
- Standplaats: volle zon en goed doorlatende grond (houdt niet van natte voeten). Arme grond is geen probleem.
- Snoei: niet nodig
- Vermeerderen: elk jaar opnieuw zaaien
- In de keuken: bij voorkeur vers gebruiken, invriezen kan ook. Heerlijk in bouillon en soepen.
Tijm (Thymus vulgaris)
Van Tijm heb je een winter- en een zomervariant. De wintertijm is goed winterhard en wordt wat hoger. De zomertijm is zoeter en fijner van smaak, maar iets minder winterhard. Van de kruipende variant (Thymus serpyllum) kan je zelfs een heerlijk geurend looppad kan maken. Oudere planten verliezen op den duur hun aroma, dus het beste is om eens in de drie jaar te scheuren en verplanten.
- Eén- of meerjarig: meerjarig
- Standplaats: volle zon en goed doorlatende grond (houdt niet van natte voeten). Arme grond is geen probleem.
- Snoei: het eerste jaar goed terugsnoeien voor meer vertakkingen en mooie bossige planten
- Vermeerderen: tijm laat zich prima stekken door stekken te nemen in juni
- In de keuken: je kunt er nooit teveel van gebruiken, maar het vooral erg lekker bij groenteschotels, lams- en rundvlees en konijn
Bonenkruid (Satureja hortensis)
Als je vroeger bij de groenteboer een zak bonen kocht, dan kreeg je er automatisch een bosje bonenkruid bij. Helaas is dit gebruik, en daarmee het bonenkruid, een beetje in de vergetelheid geraakt. Pluk de takjes voordat de plant gaat bloeien in (bloei is juli-oktober), want dat bevat hij het meeste aroma. De smaak lijkt iets op tijm en is zacht en pittig.
- Eén- of meerjarig: de soort Satuerja montana (ezelspeper) is meerjarig, rest eenjarig
- Standplaats: volle zon en goed doorlatende grond (houdt niet van natte voeten). Arme grond is geen probleem.
- Snoei: het eerste jaar goed terugsnoeien voor meer vertakkingen en mooie bossige planten
- Vermeerderen:
- In de keuken: behoudt zijn smaak als het wordt meegekookt, bevat etherische oliën die bijdragen aan vertering van zware eiwitten in bonenschotels. Verder lekker bij runderstoofpotten en in het mengsel van Italiaanse kruiden
Lavendel (Lavendula Angustifolia)
Lavendel heeft verzachtende, kalmerende en antibiotische eigenschappen en is zowel vers als gedroogd te gebruiken. De bloemen kunnen eventueel gekonfijt worden en je kan lavendel zelfs gebruiken om een smaak aan suiker te geven (100 gram kristalsuiker, drie eetlepels verse lavendelbloemen en dan 4 weken wachten). Lekker voor in de thee of in de yoghurt. Je kan de suiker ook gebruiken bij het bakken van koekjes of een cake. Die krijgen dan een lichte smaak van lavendel.- Eén- of meerjarig: meerjarig
- Standplaats: volle zon en goed doorlatende grond (houdt niet van natte voeten).
- Snoei: nooit terugsnoeien tot op het oude hout, maar altijd tot de laatste uitloper. Jonge planten 1 á 2 keer in het voorjaar aftoppen voor bossige planten. Oudere planten eens per jaar in april.
- Vermeerderen: in voorjaar half verhoute stekken van niet-bloeiende scheuten snijden.
- In de keuken: lavendel combineert heel goed met kip en/of lamsvlees. Verder lekker in kruidengelei, azijn en koekjes en gebak.