Schema Wisselteelt Moestuin

|B| De Boon in de Tuin
Wisselteelt. Een belangrijk thema in de moestuin dat de gemoederen nogal eens bezig houdt in moestuinland. Want hoe lees je eigenlijk zo'n schema en wat komt na wat? Daarom deze twee handige schema's (simpel en uitgebreid) voor het toepassen van vruchtwisseling in de moestuin.

wisselteelt vruchtwisseling moestuin volkstuin


Wat is wisselteelt of vruchtwisseling?

Wisselteelt oftewel vruchtwisseling houdt in dat je ervoor zorgt dat de groentesoort die dit jaar op een plek groeit, het volgende jaar op een andere plek wordt geteeld. Als je elk jaar dezelfde groente op dezelfde plek zet, dan geef je bepaalde ziektes en plagen de kans om zich sterk te ontwikkelen. Ze kunnen dan elk jaar grotere schade aan richten aan je gewassen. Daarom is het verstandig om op je groentebedden wisselende groenten te telen.

Een moestuinplan maken

Als je een moestuinplan gaat maken, dan is het handig om met wisselteelt rekening te houden. Welke groente komt waar en waarom, hoeveel bedden ga je indelen etc. De hierna volgende schema's helpen je daarbij. Alles over het maken van een moestuinplan lees je hier. Als je een moestuinplan in Excel wilt maken, dan vind je hier een hele handige uitleg.


Uitgebreid schema voor vruchtwisseling

Het meest gebruikte schema voor wisselteelt gaat uit van zes groepen van verschillende groente- en vruchtsoorten. De volgorde geeft eigenlijk de mate van voedingsstoffen in de bodem weer (van veel naar weinig). Een bed voor kolen moet veel voedingsstoffen bevatten en dat neemt steeds verder af. Wortelen en aardappelen hebben het minste nodig. Daarna komen de peulgewassen en die kunnen door hun unieke eigenschap stikstofbolletjes vormen aan hun wortels. Daardoor komt er weer stikstof in de grond en dat maakt de cirkel weer mooi rond.

Je leest het schema zo: stel je hebt één moestuinbed en je zet in jaar 1 kolengewassen op dit bed, dan kun je in jaar 2 bladgewassen op dit bed zetten. In jaar 3 komen dan de vruchtgewassen gevolgd door de wortelgewassen in jaar 4. In jaar 5 komen aardappels op dit bed en in jaar 6 komen de peulgewassen. Dan is de cirkel weer rond begin je weer bij de koolgewassen. Als je alle soorten tegelijk wilt zetten, dan heb je 6 verschillende bedden nodig. Elk jaar schuift dan alles 1 moestuinbed op.
  1. kolen
  2. bladgewassen
  3. vruchtgewassen
  4. wortelgewasen
  5. aardappels
  6. peulgewassen

Simpel schema voor vruchtwisseling

Als je niet zoveel ruimte hebt in de moestuin, of je wilt het gewoon wat eenvoudiger houden, dan kun je ook dit schema voor wisselteelt volgen dat uitgaat van drie groepen met groente- en vruchtsoorten. Uitgangspunt is dat groenten en vruchtgewassen wisselen.

wisselteelt vruchtwisseling moestuin volkstuin



Combinatieteelt

Planten kunnen elkaar ook een handje helpen of juist tegenwerken. In het Engels heet dat Companion planting. Lees hier alles over combinatieteelt. Het is geen must om dit te volgen, maar het kan je bijvoorbeeld wel helpen bij het voorkomen van ziekten en plagen.

companion planting combinatieteelt

Verder lezen over moestuinieren?

Ben je enthousiast geworden en wil je nog eens rustig wat verder lezen in een boek? Dat kan. Ik heb de meest aanbevelenswaardige boeken over moestuinieren voor je op een rijtje gezet:

Jouw ervaring: leuk om te horen!

Dit zijn de schema's die ik het fijnste vind om mee te werken. Pas jij vruchtwisseling toe in jouw moestuin? En welk schema hanteer jij het liefste en waarom? Ik ben heel benieuwd, dus laat vooral een reactie achter bij dit bericht.

Deel met je vrienden

Reacties (34)

Bezig... Aan het inloggen...
  • Ingelogd als
Ik kom zojuist op deze pagina uit en lees over een uitgebreid schema met pijlen maar ik zie hem niet ;) Kan het zijn dat deze van de site is afgehaald?
1 reactie · actief 215 weken geleden
Dag Bianca, dat klopt inderdaad. Ik heb de tekst daarop aangepast. Bedankt voor het doorgeven.
Dank je wel voor de duidelijke uitleg. Ik wil dit jaar geen aardappelen zetten, want dat was om wisselende redenen geen succes. Maar dit jaar wil ik een bed zomertarwe zaaien. Zaad heb ik gekregen van de molenaar.
Maar in welke gewasgroep hoort zomertarwe nu thuis? Kun jij me helpen?
2 reacties · actief 217 weken geleden
Dag Tamar, tarwe is een grassoort en grassoorten draaien eigenlijk niet mee in de wisselteelt. Je kan het dus redelijk vrij zaaien op bedden die vrij komen. Meer over verschillende soorten groenbemesters voor in de moestuin en in welke gewasgroep ze behoren lees je in deze blog http://deboon.blogspot.nl/2015/08/groenbemesting-...
wij hebben thuis een akkerbouwbedrijf. Wij gebruiken de tarwe als zijnde "groenbemester" het geeft de grond rusten zorgt ervoor dat er weer bepaalde voedingsstoffen in de grond komen, waardoor het voor ons makkelijker is daarna weer aardappels, wortels, uien, bieten, of witlof te telen.
Vanavond heb ik het boek van Luc Dedeene en Guy de Kinder er nog eens bij gepakt. Jouw pijl staat anders dan op bladzijde 16.
De volgorde is:

Kool,
Bonen,
Aardappelen,
Wortelen
Vrichgroenten
Bladgroenten
Kolen.

Vanavond had ik de zin om dit eens haarfijn te vergelijken.
Lee’s het wel eens terug.
1 reactie · actief 256 weken geleden
Mijn pijl staat in de richting van de voedingsbehoefte van de groente. Kolen hebben het meeste nodig, wortels en aardappelen het minste. Dan zet je weer vlinderbloemigen, zoals peulen of bonen, die brengen weer stikstof (voeding) in de grond door hun stikstofbolletjes en dan begint de cirkel weer opnieuw.
Mijn tweede jaar moestuin-wisselteeld. Ik heb net de eerste zaadjes (en uien) voor dit jaar in de grond zitten, kom er nu achter dat ik de verkeerde kant op draai...
Waar de kolen stonden heb ik nu de peulen gepland. Waar de peulvruchten stonden komen nu aardappelen. Ik heb worteltjes gezaaid en uien geplant waar vorig jaar de aardappels stonden, enz...
Zou ik mijn plan aan moeten passen? Nu kan het nog.
Ik heb afgelopen najaar een asperge bed verwijderd. Was 15 jaar oud.
Ik heb hier toen een grote laag stalmest opgelegd. Wat adviseerd u mij om op deze grond te telen. Ik zou graag aardappelen planten al kan ik mij voorstellen dat te heftig is voor deze uitgeleefde grond.
2 reacties · actief 342 weken geleden
Wortelen, aardappelen of bonen zou allemaal kunnen. Ik zou zelf denk ik voor aardappels gaan. Die maken de grond mooi rul (los) en laten een ideale bodem achter voor volgende gewassen.
Mijn buurvrouw is een boerendochter. Toen ik in mijn moestuin bezig was, vertelde ze dat haar vader altijd eerst aardappelen op zijn grond liet groeien als deze grond voor de eerste maal gebruikt werd. Aardappelen schijnen iets met de grond te doen dat goed is voor elk volgend gewas.
Beste Kees,
Ik ga in het voorjaar een moestuin aanleggen met 6 grote moestuinbakken, 1 bak voor de kruiden en 3 bakken voor rotatie aardbeien en met daarin ook nog andere vaste planten zoals bv. rabarber en planten die een goede combinatie vormen met aardbeien. (bakken omwille van het ergonomische voordeel). Nu stel ik vast dat in heel veel wisselteeltschema's er een andere volgorde wordt aangehouden dan jouw schema hierboven, m.n. de volgende volgorde : 1 bladgewassen 2 koolgewassen 3 peulvruchten 4 aardappelen 5 wortelen 6 vruchtgewassen (rotatie met de wijzers van de klok mee van 1 naar 6). Waarom dit verschil? Wat kan hiervoor een uitleg zijn?
Dank bij voorbaat voor je wijze raad. Groeten, Els Paesen
3 reacties · actief 364 weken geleden
Beste Els,

Ik vind de uitleg voor wisselteelt ook verwarrend en zat juist te zoeken vanwaar de verschillen. Nu heb ik het antwoord gevonden: Kees heeft het over 1 bed waarin steeds andere gewassen komen (dus in bed 1 zit eerst kool, dan bladgroenten etc.) en dit is voor mij ook de handigste uitleg, vooral vanwege het inzaaien. De ander kijkt naar 1 gewas dat steeds een bed opschuift, dus kool zit eerst in bed 1, verschuift dan naar bed 6 waar de peulvruchten in zaten, dan naar bed 5 etc.
Dag Christa, dat is scherp gezien. Dat heb ik gedaan omdat de moestuin-bedden op hun plek blijven (onveranderbaar) en omdat de groenten steeds verhuizen. Dat leek me het handigste uitgangspunt.
Het meest gebruikte schema voor wisselteelt gaat uit van zes groepen van verschillende groente- en vruchtsoorten. De pijl geeft eigenlijk de mate van voedingsstoffen in de bodem weer (van veel naar weinig). Een bed voor kolen moet veel voedingsstoffen bevatten en dat neemt steeds verder af. Wortelen en aardappelen hebben het minste nodig. Daarna komen de peulgewassen en die kunnen door hun unieke eigenschap stikstofbolletjes vormen aan hun wortels. Daardoor komt er weer stikstof in de grond en dat maakt de cirkel weer mooi rond.
Handig en mooi gevisualiseerd. Maar 1 op 6 is voor bijvoorbeeld peen en ui-achtigen aan de krappe kant qua bodemziekten en voor o.a. aardappelen ruim zat. Ik heb al jaren een rotatie gebaseerd op een 1 op 8 bouwplan, waarbij de aardappels de basis zijn. En zelfs dan heb ik nog maar genoeg voor een half jaar. De andere velden deel ik nog in 2en, waarbij ik de teelt elke 4 jaar omwissel. Dus voor de overige teelten 1 op 8. De aardappelen vervroeg ik zo veel mogelijk met voorkiemen en vliesdoek zodat daar nog weer boerenkool en prei achteraan kan. Alles lekker in Excel en elk voorjaar gelamineerde print om het altijd bij de hand te hebben. Groeten.
2 reacties · actief 376 weken geleden
Bij mij zijn aardappelen ook de basis. (In 1 op 4. Geen last van zieke wortels. Teel alleen vroege.) Die aardappels geef ik nl. de stalmest. Daarna de bladgewassen en kolen. Dan pas peulvruchten, tenslotte de wortels en bollen/knollen. De peulvruchten m.i. niet na de aardappelen doen want aardappel laat veel stikstof achter. Een aardappel heeft wel vrij veel stikstof nodig omdat de opname daarvan niet optimaal is. In elk geval is rotatie veel beter dan zomaar wat doen.
Goeie toevoeging Bert en Excel is inderdaad superhandig om een moestuinplan in te maken.
Super bedankt voorvhet delen van deze wisselteelt, ik ga er mee aan de slag en deel het op onze volktuin vereniging fb zodat andere er ook iets van kunnen leren.
1 reactie · actief 387 weken geleden
Leuk om te horen Veronique en ik hoop dat ze er wat aan hebben bij jou op de volkstuin aan dit schema voor wisselteelt (rotatieteelt) in de moestuin!
Bedankt voor deze post. Ik ben we heel erg in de war over hoe je zowel combinatie- als rotatieteelt tegelijk kunt toepassen...
1 reactie · actief 410 weken geleden
Kan ik me voorstellen. Rotatieteelt gaat boven combinatieteelt wat mij betreft. Combinatieteelt is met name om bepaalde plantgroepen te versterken, het is in die zin dus een meerwaarde maar geen verplichting. Het wisselen van plantgroepen op de moestuinbedden is daarentegen wel een must om ziekte en uitputting van de bodem te voorkomen.
Handig dit schema,
Afgelopen week een rijtje uien naast de tuinbonen gezet! Weet ik weer wat ik te doen heb.

Bedacht me, dat ik wortels wilde zaaien naast de kas. Hebben tomaten weer ruzie mee. Hoe ver moeten ruziemakende planten uit elkaar staan, Kees? Kolen en tomaten, enz,
Hoi Kees,
Ik ben eigenwijs en houd me nooit aan teeltwissel. Ik spit ook niet en zorg dat de grond bedekt wordt met iets van mulch waar uiteraard ook weer voeding in zit. Dit doe ik niet bij kleine zaadjes. De opbrengst is altijd goed. Voordeel wat we wel hebben, we zitten niet op een moestuincomplex dus kunnen geen ziektes via buurtuinen oplopen. Misschien hebben we tot nog toe gewoon geluk gehad (toch al wel 15 jaar).
Rob en Joyce
1 reactie · actief 467 weken geleden
In principe wisselt de natuur zelf ook niet door, dus met voldoende voeding en verzorging voor de bodem moet het volgens mij zeker lukken. Het bewijs heb je zelf al geleverd ;-)
Duidelijke schema. Vooral de combinatie teelt vind ik interessant. We hebben ook een moestuin op zand/leem. Wij doen een wisselteelt van 1 op 5 jaar omdat we ook geen kool gewassen telen. Maar in de kas is de wisselteelt wel lastig. Zit wel een beetje met de wisseling van tomaten. Die kunnen in principe maar 1 op 2 jaar daar i.v.m ruimte dus moet nog een goede oplossing voor vinden.

Voor de combinatie teelt ook interessant: Ik heb begrepen dat als je dille tussen de tuinbonen zaait je minder last zal hebben van de zwarte luis. Dit jaar maar eens proberen.
Groetjes :)
1 reactie · actief 467 weken geleden
Dat van die dille tussen de tuinbonen heb ik ook wel eens gehoord. Baat het niet, dan schaadt het ook niet.
Dit schemaatje komt als geroepen. We hebben sinds vorig jaar winter onze eerste eigen moestuin en ik heb nog een hele bult te leren, maar hier ga ik direct werk van maken! Plek hebben we genoeg :)
My recent post In a white room
1 reactie · actief 473 weken geleden
Leuk om te horen Pim en ik ben blij dat het wisselteeltschema net op tijd kwam voor jouw eigen nieuwe moestuin. Heel veel plezier dit seizoen en als je nog eens vragen hebt, stel ze gerust.
Handig schema Kees! Enne wat de vorige reactie betreft ... het hangt ook van je grondsoort af. Op klei kan je 1 op 4 wisselen, maar op zand is 1 op 8 weer beter. Dit schema zit daar precies tussenin en daarom heel bruikbaar. Ik steel het even van je! :D
My recent post Loop maar even mee.
1 reactie · actief 473 weken geleden
Grondsoort is ook bepalend. Zelf zit ik met de moestuin op zand/leem.
Duidelijk verhaal. Ik geef dit door aan een beginnende moestuinierder.
Hartelijke groet, Zem .
My recent post Wildtuinieren op minischaal.
1 reactie · actief 474 weken geleden

Schrijf een nieuwe reactie

Comments by