Capillaire werking
Capille-wattus? Ja precies. Misschien heb je het in ver verleden nog eens op school geleerd bij natuurkunde, maar misschien ook niet. Capillaire werking is in ieder geval de kern van dit verhaal.Capillariteit (of capillaire werking) is het verschijnsel in de natuurkunde waarbij een vloeistof, bijvoorbeeld water, in een zeer fijn buisje stijgt, tegen de werking van de zwaartekracht in, terwijl de vloeistofspiegel een concaaf oppervlak vormt. Zulke fijne buisjes worden ook wel haarbuisjes of capillairen genoemd. Dit effect doet zich ook voor in de moestuinbodem.
Capillaire werking in de moestuinbodem
Onder de grond zijn kleine verticale kanaaltjes. Die worden ook wel microporiën genoemd en ze worden gemaakt door bacteriën en schimmels. Wanneer het regent, dan zakt het water door deze kanaaltjes in de grond weg.Capillair water bestaat uit hele kleine druppeltjes water die vastgehouden worden in deze kanaaltjes in droge tijden. Dat komt door de eigenschappen van capillariteit en oppervlaktespanning.
Plantwortels gebruiken deze microporiën om in te groeien en op zoek te gaan naar dat capillaire water. Dit is een van de meest voorname manieren waarop een plant aan water komt en zonder dit water kunnen wortels niet overleven.
Door deze eigenschappen lijkt het water geen last te hebben van zwaartekracht en stijgt het naar de oppervlakte. En hoe kleiner de kanaaltjes zijn, des te hoger dat het water stijgt in deze kanaaltjes en uiteindelijk verdampt aan de oppervlakte. In een moestuin op zandgrond is dit effect minder dan in een moestuin op kleigrond. Immers de poriën in zandgrond (ruimte tussen de korrels) is vele malen groter dan bij kleigrond het geval is (heel compact). In kleigrond vormen zich daarom meer en kleinere buisjes waardoor het water sneller en hoger stijgt dan in zandgrond.
Wat bereik je met schoffelen in de moestuin?
Door te schoffelen of de grond lichtjes te bewerken met een hak, worden deze kanaaltjes verbroken. Daarmee onderbreek je de stijging van het water als gevolg van de capillaire werking. Doordat er minder water naar de oppervlakte komt om te verdampen, blijft de moestuingrond dus langer vochtig.Schoffelen voorkomt snelle uitdroging van de moestuingrond.Schoffelen in moestuin is niet alleen goed als het droog is. Ook een dag na het water geven of een flinke regenbui is het goed om de grond even oppervlakkig los te werken met een schoffel of een hak en de compacte grond (lees kanaaltjes) open te breken. Dat voorkomt snelle uitdroging. Bijkomend voordeel is dat je onkruid door regelmatig schoffelen slechts oppervlakkig kan wortelen en weinig kans geeft om uit te groeien.
Conclusie
Het aloude gezegde 'Eén keer schoffelen is twee keer gieten' klopt dus inderdaad. In drogere periodes die zich meestal voordoen vanaf mei tot en met augustus, is het verstandig om regelmatig met de schoffel (of een drietand) de bodem los te maken en zo de kanaaltjes (en daarmee de verdamping) te doorbreken. Het voorkomt dat er veel water verdampt en dat scheelt weer gieten in de moestuin.
Jouw ervaring
Op welke grond heb jij jouw moestuin? En schoffel je bewust wat vaker bij droogte en net na een regenbui? Ik ben reuze benieuwd naar jouw ervaringen en lees graag jouw reactie in de comments hieronder!