Om deze test uit te kunnen voeren zijn me twee stuks mooi authentiek tuingereedschap ter beschikking gesteld door de online shop Kwaliteits-Tuingereedschap.nl
Mocht je geïnteresseerd zijn in de aardappelriek of handspade die ik in deze blogpost beschrijf, dan zijn ze beide te bestellen in de webshop van kwaliteits-tuingereedschap.nl
Handgreepje oftewel Zeeuwse aardappelriek
Een klein formaat riek wordt een handgreep of Zeeuwse aardappelriek genoemd. Dat heb ik dus ook even moeten opzoeken. Het model dat ik gebruikte is gesmeed naar een ontwerp van ongeveer 70 jaar geleden. Het verhaal gaat dat destijds een aardappelrooier uit Zeeland zo'n 3-tandige riek naar wens heeft laten maken bij een smid. Het model is jaren niet meer gemaakt en is sindskort weer opnieuw in productie genomen.
 |
| De aardappelriek in actie |
Werken met een korte aardappelriek
Een aardappelriek test je natuurlijk het beste door er piepers mee te rooien. Het weer was gunstig en de vroege piepers (Frieslanders) konden worden gerooid in de moestuin, dus ik ging aan de slag. Piepers rooien op m'n knieën had ik nog niet eerder gedaan. Ik gebruikte meestal een drietand of een riek van volledige lengte (een rooigreep) en deed het dus staande. Ik moet zeggen dat het ergonomisch aanvoelt om op je knieën aardappels te rooien. Je belast je rug op een totaal andere manier dan wanneer je staat en je kunt direct met je handen de grond in om de aardappels te rapen.
Voor iemand van mijn lengte (1,84m) is het handgreepje goed op maat. Ik denk wel dat mensen met minder lengte moeite hebben om een goede 'slag' te maken met deze Zeeuwse riek. De steel steekt dan te ver boven je macht uit om flink wat kracht te zetten.
Fijn dat het heft (handvat) is vormgegeven in een T-stuk en geen ronde knop zoals je ze ook weleens ziet. Door deze T-greep kun je veel makkelijker draaien en wrikken in de grond. Je hoeft niet bang te zijn dat hij verbuigt of dat de steel breekt, want de riek voelt stevig en gesmeed aan. Knappe aardappelrooier die dat voor elkaar krijgt.
De zwarte lak had voor mij achterwege mogen blijven. Ik hou van ruw ijzer en van een beetje roest ben ik niet vies. Ter vergelijk heb ik de aardappelriek naast mijn eigen drietand (links) met een volledige steellengte gezet. Mijn drietand dateert uit de jaren '20 van de vorige eeuw en is ook door smid gemaakt. Inmiddels is de steel een aantal keren vervangen, maar de drietand kan nog makkelijk een paar eeuwen mee.
Je ziet dat de tanden van mijn drietand (links) wat meer afgeplat zijn dan bij de handriek (rechts). Plattere tanden werkt wat makkelijker bij het omhoog halen van de aardappels. Als de tanden te rond zijn, heb je het gevoel dat je niks omhoog haalt en nog een paar keer moet steken om aardappels boven de grond te krijgen. Gevolg van meerdere keren steken is dat je regelmatig een pieper aan een tand van je riek hebt hangen, al kan dat natuurlijk ook met mijn eigen rooikwaliteiten liggen.
 |
| Links een dul aanhechting, rechts een veer aanhechting |
Doordat het handgreepje zo kort is, heb je al snel je linkerhand (mits je 'rechts' bent) onder aan de steel vast, dus aan het einde van de steel en dicht bij de tanden. Tijdens het rooien beweegt de steel continu door je linkerhand en voel je continu de richels en randjes van de aanhechting.
Onderstaande foto geeft aan dat de klinknagels uitsteken en dat de veer gespleten is gesmeed en niet volledig rondom de steel aansluit. Als je een paar piepers in je vierkante-meter-bak moet rooien is dit niet erg, maar als je een hele akker moet doen, dan gaan al die randjes, bobbels en richels toch aardig vervelen.
Advies aan de smid
Omdat je geen enorme krachten op een handriek uitoefent, hoeft de veer niet zo lang te zijn. Mijn advies zou zijn om de veer korter te maken en er een dul aanhechting (zie mijn drietand links, foto boven) van te maken. Door een dul aanhechting te smeden, kun je hem vastzetten met een schroef of spijker in plaats van een forse klinknagel en behoud je tevens de mogelijkheid om op een eenvoudige wijze de steel nog een keer te vervangen (mocht dit nodig zijn).Andere optie zou kunnen zijn dat de veer aanhechting wordt behouden, maar hem zo te smeden dat hij rondom de steel past. Dan wordt de aanhechting zoals het voorbeeld op de onderste beeld in onderstaande foto. Zo heb je minder randjes en richels waar je met je hand overheen moet en dat gaat op den duur een stuk fijner werken.
 |
| Verbetervoorstel voor aanhechting steel eventueel nog zonder klinknagel |
Handspade
Het andere stuk tuingereedschap is een handspade. Een handspade wordt veel gebruikt in kwekerijen om potplanten met potmaat PG9 (L9xB9xH10 inhoud 0,7 liter) uit te planten. De minispade is handig voor allerlei graafwerk dat dicht bij de grond moet gebeuren als je op je knieën zit, bijvoorbeeld in de border of tuinkas waar de ruimte meestal beperkt is.De handspade is zo'n 45cm lang en is daarmee ook prima te gebruiken met één hand. Hij is handgesmeed en zelfslijpend, dus ideaal voor noeste arbeid van een drukke moestuinder.
Dankzij het zeer dunne blad is deze spade extra scherp en dus geschikt voor tuinwerk dicht bij de grond. Ideaal voor het uitsteken van kleine planten of het doorhakken van een bamboewortel, maar niet geschikt voor het uithalen van zware struiken en bomen.
Je zou natuurlijk ook met een plantschepje kunnen werken. Zo heb ik het in ieder geval ook altijd gedaan, maar door de hefboomwerking van de steel kun je met zo'n handspade veel meer kracht maken. Dat werkt vele malen handiger, vooral als de grond wat zwaarder is of wanneer je kleine planten moet verplanten.
Bijkomend voordeel is dat je in de meeste gevallen met één schep een mooi plantgat bent, terwijl je met een handschep vaak een aantal keren moet scheppen voordat je een goed plantgat hebt gemaakt.
Zelf had ik nog graag gezien dat de snede (onderkant van het blad) licht rond was geslepen. Daardoor krijg je niet van die scherpe hoeken en gaat de spade, naar mij idee, wat lekkerder de grond in. Wellicht een idee voor de opvolger van de handspade.