Brandnetel
De eerste associatie bij een brandnetel zal voor veel mensen negatief zijn. Vooral omdat we als kind natuurlijk allemaal wel eens in de brandnetels zijn gevallen. En dat vergeet je voor de rest van je leven niet meer.
De brandnetel komt overal voor in ons land. De meest voorkomende is de Urtica dioica. Deze plant kan behoorlijk groot worden met stengels tot wel twee meter.
De brandnetel zie je vooral op gronden die onlangs is aangeroerd of omgewoeld door de mens. Op bouwgronden, puinhopen, bosranden en akkerranden. De brandnetel volgt de activiteit van de mens op de voet.
Als de grond voor langere tijd met rust wordt gelaten, dan komt er ook meer structuur in. De brandnetel zal dan langzaam verdwijnen en plaatsmaken voor andere vaste planten. De brandnetel helpt om vervuilde en omgewoelde plekken weer op te ruimen en structuur te genereren. Dat is wat deze zalf ook doet met je huid.
De concentratie aan geneeskrachtige stoffen is het hoogst in de top van de plant. Deze zalf helpt bij heel veel lichamelijke ongemakken, maar voornamelijk bij steken, beten en irritatie van de huid zoals:
- prikzalf na brandnetelprik
- insectenbeten
- als trekzalf bij splinters
- bij brandwonden
- kwallenbeten
- geprikkelde of geïrriteerde huid
- insectensteken, bv van muggen of wespen
- kleine ontstekingen
Brandnetel: werkzame stoffen
De bladeren zijn relatief groot en behaard. In die brandharen zit een mengsel van: acetylcholine, histamine, choline, mierenzuur en azijnzuur. Daarom zijn deze brandharen zo berucht. Ze zorgen er bij aanraking voor dat het sap vrij komt en dat werkt irriterend op de huid.
In de rest van de brandnetelplant zijn onder meer de volgende werkzame stoffen aangetroffen:
- Vitamine A, B2, C, K, pantoteenzuur, foliumzuur
- Chlorofyl
- Xanthofyl
- Bèta-caroteen
- Etherische olie
- Slijmstoffen
- Looistof
- Mineralen: Kalium, Nitraat, Calciumnitraat, Silicium, IJzer, Zwavel, Mangaan, Magnesium
- Enzymen, met name glucokinine
Brandnetelzalf maken: de ingrediënten
Brandnetelzalf maak je het beste in het voorjaar. Zoals bij alle planten waar je het gedeelte boven de grond van gebruikt, is de concentratie werkzame stoffen het hoogste in het voorjaar.
Na de zonnewende stoppen planten vooral hun energie in het wortelgestel. Alle zonnekracht die de plant in de zomer heeft verzameld, gaat in de herfst naar de wortel. Daarom oogst je planten waar je de wortel van gebruikt, denk aan smeerwortel, beter na de zonnewende en dan bij voorkeur later in het najaar.
Wat heb je nodig:
- 40 gram gedroogd brandnetelblad, gesnipperd
- 900 ml olijf, of sesam- of zonnebloemolie
- 80 gram bijenwas in pastilles, onder meer verkrijgbaar bij een imkershop
- Etherische olie (naar wens)
Heb je een andere hoeveelheid brandnetel? Geen probleem, met behulp van onderstaande verhoudingentabel kun je uitrekenen hoeveel je van alles nodig hebt.
Brandnetelzalf maken: de bereiding
Pluk een flinke bos brandnetels aan laat deze drogen aan de lucht, op een droge plek met veel verse lucht. Knisper (=vermaal) de bladeren door je handen fijn, of maal ze voorzichtig in kleinere stukjes in een keukenmachine.
Doe het blad samen met de olie in een kom en verwarm au-bain-marie. Roer regelmatig zachtjes door en laat het 4 uur op een heel laag vuurtje staan (het water in het onderste pannetje mag zeker niet koken). Hou een temperatuur aan van 60°C. Bij deze temperatuur komen medicinale stoffen het beste vrij. Bij teveel verhitting gaat de structuur en daarmee de heilzame werking van de stoffen kapot.
Zelf gebruik ik maar heel kort het kookstel om het water op te warmen en daarna zet ik de pan met de kom op een rechaud met daarin een waxinelichtje. Dat is eigenlijk voldoende om de massa op een goede temperatuur te houden en ervoor te zorgen dat het niet te warm wordt.
Na deze 4 uur laat je het afkoelen. Laat het dan een nachtje staan en de volgende dag doe je het proces weer opnieuw. Dat herhaal je enkele dagen zodat de massa een keer of vier opgewarmd en afgekoeld is over een totale periode van ongeveer 24 uur. Het onttrekken van de werkzame stoffen aan de brandnetel kost nu eenmaal tijd, maar hoe meer tijd je erin stopt, hoe beter de zalf wordt.
Om de zalf verder af te maken giet je de olieachtige massa door een kaasdoek of een hele fijne zeef. Knijp de pulp goed uit. Van de 900 ml olie waar ik mee begon, bleef nog zo'n 800 ml over. De rest is opgenomen door het gedroogde brandnetelblad. Hou dus rekening met een verlies van ongeveer 10% aan olie.
Verwarm de olie opnieuw au-bain-marie en voeg naar verhouding de bijenwas toe. Roer een paar keer rustig door de kom en wacht totdat de bijenwas is volledig is gesmolten.
Giet het in schone potjes en wacht tot het afgekoeld is en sluit de potjes af met de deksels. Als je er al eerder een deksel op draait, dan condenseert het tegen de deksel en krijg je vocht in je zalf.
De foto's geven weer hoeveel zalf dit oplevert. Ik had de beschikking over ruim 40 gram gedroogde brandnetel. Dus ik ben het recept verder gaan maken met 900 ml olijfolie en 80 gram bijenwas.
Op onderstaande foto kun je zien hoeveel zalf je dan ongeveer krijgt. Het zijn 15 potjes van 60 ml geworden aan zalf als eindproduct. Deze zalf blijft minstens een jaar goed, mits koel en donker bewaard (hoeft niet in de koelkast). Daar kun je wel even mee vooruit, maar het is natuurlijk ook heel leuk om ze weg te geven.
Kostprijs van deze brandnetelzalf
Het brandnetelblad is gratis en afkomstig uit eigen tuin. De gele bijenwas voor cosmetisch gebruik is 19,95 per kilo. Ik heb 80 gram gebruikt, dus dat is omgerekend € 1,60. De olijfolie is € 5,95 per liter. Ik heb 900 ml gebruikt, dus dat is omgerekend € 5,35.
De 15 bruine glazen potjes van 60 ml met een plastic draaideksel waren inclusief verzending € 24,95. Nog een paar druppels etherische olie is ongeveer € 3. Totale kostprijs voor 900 ml zalf is dan opgeteld € 34,90 en een beetje van je eigen tijd.
Uit een korte online rondgang bij diverse verkopers van brandnetelzalf, maak ik op dat de prijs per liter brandnetelzalf ongeveer € 165 is. Dat ongeveer € 9,95 voor een potje van 60 ml, zoals ik die gebruikt heb. Dat zou neerkomen op 15 potjes van € 9,95 is een totale verkoopwaarde van € 149,25.
Ik ga deze zalf niet commercieel verkopen. Dat strookt niet met mijn intentie, maar het is wel aardig om te zien wat je kan besparen als je zelf je zalf maakt. Een verschil van ruim € 100 tussen zelfgemaakte zalf en elders kopen is toch wel de moeite waard dacht ik zo.
Jouw brandnetelzalf: leuk om te horen!
Heb jij wel eens deze zalf gemaakt of overweeg je om hem zelf te gaan maken? Of gebruik je deze zalf al heel lang? Dan ben ik reuze benieuwd naar jouw ervaringen. Leuk om te horen!